Kijk in de toekomst voor een duurzame en innovatieve organisatiestrategie
De toekomst heeft iets mysterieus en triggert elk van ons in zekere zin. Het is niet vanzelfsprekend om als overheid met de toekomst aan de slag te gaan, laat staan je organisatiestrategie erop te enten. De toekomst is immers niet te voorspellen. Toch ontmoet Nido, het innovatielab voor de overheid, alsmaar meer overheidsorganisaties die vanuit de ambitie om proactiever te zijn, de toekomst en de vele mogelijke scenario’s willen verkennen. Op die manier willen ze klaar staan voor wat mogelijks komen zal en zelfs de toekomst in de mate van het mogelijke naar de hand te zetten.
Reden genoeg dus om toekomstverkenning of “foresight” als thema op de agenda van Network Innovation te plaatsen. Op 22 maart 2022 bracht Nido toekomstonderzoekers uit de academische wereld en ambtenaren samen om het begrip “toekomstverkenning” te ontrafelen, om een maand later samen te proeven van hoe toekomstverkenning nu concreet in zijn werk gaat.
In dit artikel kom je te weten wat tijdens deze twee ontmoetingen aan bod kwam. Ben je in jouw organisatie bezig met toekomstverkenning of staat het op de agenda? Wil je graag hierover met andere ambtenaren uitwisselen? Laat het ons weten via nido@bosa.fgov.be, indien er voldoende vraag is, zorgen we voor een nieuw uitwisselingsmomenten.
Toekomstverkenning: waar draait het om?
Wat ooit normaal was, lijkt vandaag niet meer te werken. Nieuwe maatschappelijke uitdagingen vragen om een andere aanpak en dus een ander overheidsbeleid. Maar hoe creëren we nu een doeltreffend beleid in een wereld die continu verandert? En gezien het beleid van vandaag haar effect heeft op de overheid van morgen, reikt de vraag zelf nog een stap verder: hoe houdt een overheid die inzet op duurzaamheid in haar beleidsvoering rekening met toekomstige ontwikkelingen?
Toekomstverkenning is een systematische studie van allerlei scenario’s die mogelijk op ons afkomen.
Volgens Maya Van Leemput, gerenommeerd toekomstonderzoekster bij het kenniscentrum Applied Futures Ressearch, zullen we de toekomst nooit kunnen voorspellen. Toch hebben we er alle baat bij om ze zo goed mogelijk te verkennen om als overheid proactief te zijn.
Toekomstverkenning is dan ook een systematische studie van allerlei scenario’s die mogelijk op ons afkomen. Er wordt hiervoor enerzijds gebruik gemaakt van wetenschappelijke kennis en anderzijds van de collectieve wijsheid en creativiteit van stakeholders. Alles draait om het samen exploreren van onzekerheden en mogelijke veranderingen op lange termijn. Inzichten van stakeholders worden gekoppeld en gebruikt om vandaag als organisatie betere strategische keuzes te maken in de richting van een toekomstbeeld dat wenselijk is. De toekomst is dan misschien niet helemaal maakbaar of voorspelbaar, maar zeker wel beïnvloedbaar.
Manuel Paolillo, kersvers Directeur-generaal Beleidscoördinatie & Internationale Betrekkingen bij de FOD Sociale Zekerheid, is alvast overtuigd van de meerwaarde van toekomstverkenning. Hij gaf aan dat “La Prospective” een oefening outside in is die we binnen de overheid nog sterker moeten opnemen. Het kan een strategische oefening/seminarie sterk voeden.
Tot slot benadrukken ze beiden dat toekomstverkenning belangrijk is om een gedeelde visie te creëren. Het bouwt op de collectieve intelligentie van verschillende, vaak divergerende perspectieven. Betrek dus vooral veel verschillende deelnemers/stakeholders om toekomstverkenning tot een succes te maken.
De toekomst is dan misschien niet helemaal maakbaar of voorspelbaar, maar zeker wel beïnvloedbaar.
Aan de slag: Network Innovation test de foresight-tool uit!
Het verkennen van toekomstscenario’s is geen nieuw fenomeen, maar wordt door beleidsmakers vaak als een tijdrovende oefening ervaren. Laurent Bontoux, Senior Foresight for Policy Expert bij de Europese Commissie, ontwikkelde daarom samen met zijn team de serious game “Scenario Exploration System”, met als doel Europese beleidsmakers te helpen om in zeer korte tijd vertrouwd te raken met concrete scenario’s alvorens aan een nieuwe beleidsoefening te beginnen. En dat blijkt te lonen.
Network Innovation testte in een korte uitdiepingssessie deze serious game uit. De bedoeling was om heel concreet te ervaren hoe het is om toekomstscenario’s te verkennen, te begrijpen hoe het in zijn werk gaat en om na te gaan hoe deze tool kan ingezet worden in overheidsorganisaties. Waar in eerste instantie de scenario’s een ver-van-mijn-bedshow lijken, worden ze – door er zelf actief mee aan de slag te gaan – al snel zeer concreet en tastbaar.
Je kruipt in de huid van een stakeholder en er ontstaat een dynamiek en dialoog omtrent cruciale thema’s binnen het scenario.
Aan de hand van verschillende bekende of minder gekende rollen, kruip je in de huid van een stakeholder en ontstaat er dynamiek en dialoog omtrent cruciale thema’s binnen het scenario. Hierdoor wordt een veilige en gekaderde omgeving gecreëerd waar deelnemers de belangen of de agenda van de eigen overheidsorganisatie niet hoeven te verdedigen en waarbij vrijuit van gedachten kan worden uitgewisseld. Het spel laat toe om het langetermijndenken en strategisch inzicht verder te ontwikkelen en tevens de rollen van de stakeholders waar ze minder mee vertrouwd zijn, beter te leren kennen. Ongeacht het resultaat is de oefening an sich heel interessant omdat ze ons bewust maakt van onze keuzes en ons confronteert met de verschillende tendensen die megatrends hebben op onze toekomst.
Er bestaan vandaag al een 12-tal variaties op de oorspronkelijke editie van deze serious game, elk toegespitst op een specifiek thema zoals bv. migratie, nanotechnologie, visserij, klimaatuitdagingen, eco-innovaties … Het brede scala aan mogelijke topics die aan de hand van deze game kunnen worden aangesneden of het gegeven dat scenario’s kunnen veranderen, maakt dat de mogelijkheden om deze tool te gebruiken zeer breed zijn. Het is dus mogelijk om deze tool aan te passen volgens het domein/thema dat binnen jouw organisatie een belangrijke rol speelt.
Ben je ambtenaar of academicus en ben je nieuwsgierig naar meer? Of wil je graag de inspiratiesessie van 22 maart herbekijken? Sluit je dan aan bij Network Innovation, het netwerk voor ambtenaren met een hart voor innovatie, door lid te worden van de besloten LinkedIn groep. Op deze manier krijg je toegang tot alle informatie, artikels en opnames van afgelopen inspiratiesessies.